Door Mr. Koos van den Berg en mr. Marijn Kingma van Höcker Advocaten, met een inleiding van het bestuur van Stichting Protect EveryBody, 23 december 2020. Update op 6 februari 2021
Inleiding
Onze stichting SPE heeft de Staat voor de rechter gedaagd omdat ze haar verantwoordelijkheid voor veilig onderwijs niet nakomt. Vorige week deed de rechter tussenuitspraak, waarin de Staat wordt opgedragen beter uit te leggen waarom afstand en maskers in de schoolklas niet nodig zouden zijn. Wij zijn redelijk zeker dat dit niet zal lukken en daarom hoopvol dat de rechter iets zal doen voor veiliger klassen vanaf begin januari.
Maar wij eisten ook betere en juistere informatie op de websites van de overheid. Die is sinds we de procedure begonnen al serieus aangepast, wat een veel betere basis geeft voor ouders en scholen om geïnformeerd verantwoordelijkheid te kunnen dragen voor het welzijn van hun kinderen. Ook vroegen wij om het dreigen van "thuishoudende" ouders met boetes en uithuisplaatsing te stoppen. Op dat laatste punt legt dit stuk uit dat de rechterlijke uitspraak een goed handvat biedt om met de leerplichtambtenaar te gaan praten. De conclusie van SPE is: mocht het tot een boete en/of rechtszaak komen staat u nu gewoon sterker.
Update 6 februari
Voor zolang het duurt, een grote overwinning voor ouders in Nederland!
Handhaving Leerplichtwet in tijden van Corona
Leerplichtambtenaren moeten toezicht houden op het naleven van de leerplichtwet. Leerplichtambtenaren vallen daarbij onder de verantwoordelijkheid van de gemeente, niet van de Minister. Maar als ze er in een document van de Minister advies wordt gegeven hoe ze de leerplichtwet moeten toepassen in corona-tijd, luisteren ze daar natuurlijk heel goed naar.
In maart van dit jaar werd – ter uitvoering van een (vrijwel unaniem aangenomen) motie van de Tweede Kamer – door de overheid aan leerplichtambtenaren de instructie gegeven om de leerplicht níet te handhaven. Dit is echter per 31 augustus 2020 weer veranderd. Minister Slob liet toen weten dat de leerplicht weer “gewoon” gehandhaafd zou worden. In het “Servicedocument funderend onderwijs coronavirus COVID-19” van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 31 augustus was de volgende tekst opgenomen:
“In het schooljaar 2020-2021 geldt dat er na een verzuimmelding door de school volledig en regulier gehandhaafd kan worden door leerplicht. De leerplichtambtenaar werkt volgens de methodische aanpak schoolverzuim. Dit betekent dat hij een onderzoek instelt en aan de hand daarvan bepaalt welke route wordt ingezet. Dit geldt ook voor:
- Leerlingen met een kwetsbare gezondheid;
- Leerlingen met familieleden met een kwetsbare gezondheid;
- Ouders/verzorgers of leerlingen met corona-angst”
Bij Stichting Protect Everybody kwamen er veel signalen binnen van ouders die hun kind thuis wilden houden, bijvoorbeeld omdat hun kind of zijzelf in de risicogroep zitten, omdat zij mantelzorger zijn, of omdat zij zich zorgen maakten over het hoge aantal besmettingen in hun regio, en geconfronteerd werden met de leerplichtambtenaar die dreigde met vervolging of inschakeling van Veilig Thuis. In een aantal gevallen werd Veilig Thuis ook inderdaad ingeschakeld of werd er een proces verbaal opgemaakt. Een aantal ouders heeft onder druk van de leerplichtambtenaar hun kind weer naar school gestuurd.
Servicedocument al aangepast
Stichting Protect Everybody vindt dat ouders goede redenen hebben om ongerust te zijn over de besmettingsrisico’s op scholen en daarom het recht moeten hebben om hun kinderen vanwege corona thuis te houden zonder dat de leerplichtambtenaar dan maatregelen gaat treffen. De Stichting eiste daarom in haar dagvaarding dat de Minister het Servicedocument zou veranderen en aan de leerplichtambtenaren zou adviseren dat corona WEL een goede reden is om kinderen thuis te houden.
In een nieuwe versie van het Servicedocument van 27 november 2020 (vlak voor de zitting) stond al niet meer te lezen dat de leerplichtambtenaar ook onderzoek kan instellen en handhaven in de eerder genoemde gevallen (leerlingen met een kwetsbare gezondheid, leerlingen met familieleden met een kwetsbare gezondheid, ouders/verzorgers of leerlingen met corona-angst). Er stond nu alleen nog in het Servicedocument dat de leerplichtambtenaar een onderzoek moet instellen en zelf bepaalt welke route moet worden ingezet. Op de zitting heeft de Staat expliciet bevestigd dat vrijstellingen op de fysieke aanwezigheidsplicht “vanzelfsprekend” mogelijk zijn. Volgens de rechter kan het Servicedocument “dan ook niet worden opgevat als een oproep om blindelings maatregelen te treffen in gevallen van verzuim door corona-gerelateerde omstandigheden.” Omdat de leerplichtambtenaar ieder geval individueel moet bekijken, hoeft de Minister van de rechter daarom niet het advies te geven aan de leerplichtambtenaren om helemaal niet op te treden tegen ouders die hun kinderen thuishouden vanwege corona. Die eis van de Stichting is door de rechter afgewezen.
Boodschap voor leerplichtambtenaren en ouders
Maar de rechter heeft, en dat is heel bijzonder, daarbij nog wel een boodschap rechtstreeks voor de leerplichtambtenaren, een soort van advies of aanwijzing dus. De rechter schrijft dat het dossier van de zaak voorbeelden bevat van correspondentie van leerplichtambtenaren met ouders, waarin wordt gedreigd met strafrechtelijke vervolging en inschakeling van de Raad voor de Kinderbescherming. De rechter merkt daarover op dat het voor zich spreekt dat leerplichtambtenaren in deze gevallen sensitiviteit moeten tonen. De rechter schrijft: “Het is alleszins begrijpelijk dat ouders met kinderen, andere gezinsleden of (verzorgde) familieleden met een kwetsbare gezondheid, bezorgd zijn over hun gezondheid zolang het coronavirus rondwaart. Deze bijzondere gevallen vragen om een enige coulance. Het is aan leerplichtambtenaren om hier een redelijke weg in te vinden.”
Hoewel de rechter dus de vordering afwijst, heeft deze zaak er wel toe geleid dat de Staat meer duidelijkheid heeft gegeven dat vrijstellingen op de aanwezigheidsplicht “vanzelfsprekend” mogelijk moeten zijn, en dat de rechter aan leerplichtambtenaren mee heeft gegeven dat er in deze situatie coulance betracht moet worden bij het handhaven van de leerplicht. Ouders en verzorgers die geconfronteerd worden met een leerplichtambtenaar die zich op het standpunt stelt dat er geen uitzondering op de leerplicht gemaakt kan worden vanwege de coronapandemie, kunnen de leerplichtambtenaar op dit vonnis wijzen. Wij hopen en verwachten dat dit tot meer coulance bij leerplichtambtenaren zal leiden.
